Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Włocławku

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z 18 grudnia 2020r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. stwierdził, że J. K., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od 1 lutego 2020r. Jako podstawę zaskarżonej decyzji organ rentowy wskazał art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1a w zw. z art. 9 ust. 1 i ust. 1 a ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W ocenie organu rentowego, J. K. jako prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, a jednocześnie zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia w charakterze pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia jest równa lub wyższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w kraju nie może podlegać obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu i wypadkowemu, co wynika wprost z przepisu art. 9 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zakład jednocześnie wskazał, że J. K. może podlegać ubezpieczeniom z tytułu działalności tylko dobrowolnie.

W odwołaniu od powyżej przedstawionej decyzji J. K. wywodził, że jego sytuacja jest indywidualna i tak też należało ją rozpoznać.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasową argumentację zawartą w decyzji. Zakład dodatkowo wyjaśnił przebieg postępowania w przedmiotowej sprawie. Zgłoszenie formularza ZUS ZZA, tj. zgłoszenia do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z kodem 0540 00, tj. przedsiębiorcy korzystającego „z ulgi na start” za odwołującego nastąpiło w sierpniu 2018r. (winno być prawidłowo 2019r.). Ubezpieczony korzystał z takiej ulgi do 30 stycznia 2020r. Od 1 lutego 2020r. J. K. zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą z kodem ubezpieczenia 0570 00, tj. prawo do opłacania składek od preferencyjnej podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30 % minimalnego wynagrodzenia. Jednocześnie od lutego 2020r. odwołujący złożył dokumenty rozliczeniowe ZUS RCA/DRA z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 780 zł, a od 1 lutego 2020r. nie dokonywał w terminie wpłat składek na ubezpieczenia społeczne. Zakład ustalił przy tym, że od 1 stycznia 1999r. J. K. pozostaje w ubezpieczeniu jako pełnoetatowy pracownik Urzędu Gminy w W.. W tej sytuacji, zdaniem organu, brak możliwości aby odwołujący podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym.

Sąd Okręgowy we Włocławku wyrokiem z 21 września 2021r. wydanym na posiedzeniu niejawnym w sprawie o sygn. IV U 92/21 oddalił odwołanie, zaś wniosek J. K. z 15 kwietnia 2021r. o dobrowolne podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych do rozpoznania i wydania decyzji.

Wyrokiem z 15 listopada 2023r., wydanym w sprawie o sygn. III AUa 2397/21 na skutek apelacji J. K., Sąd Apelacyjny w Gdańsku uchylił zaskarżony wyrok w całości, znosząc postępowanie przed Sądem Okręgowym we Włocławku od dnia 21 września 2021r. i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu we Włocławku IV Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

J. K. zatrudniony jest na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Urzędzie Gminy W. i z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu od 1 stycznia 1999r. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie z tytułu zatrudnienia pracowniczego jest wyższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w kraju.

W dniu 25 lipca 2019r. ubezpieczony zawarł z Województwem (...) z siedzibą w T. umowę o przyznaniu pomocy finansowej na rozpoczęcie i prowadzenie działalności gospodarczej (...)w ramach której została mu przyznana kwota 75.000 zł. Warunkiem wypłaty przyznanych środków było podjęcie we własnym imieniu działalności gospodarczej i zgłoszenie się do ubezpieczeń społecznych, chyba że beneficjent korzysta z uprawnienia, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców (tzw. ulga na start).

Od dnia 1 sierpnia 2019r. Jak K. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą - PKD (...) (...) – pod nazwą (...) J. K.

W dniu 6 sierpnia 2019r. J. K. złożył formularz ZUS ZZA, tj. zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z kodem 0540 00, tj. przedsiębiorcy korzystającego „z ulgi na start”. Ubezpieczony korzystał z takiej ulgi do 30 stycznia 2020r. Od 1 lutego 2020r. J. K. zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą z kodem ubezpieczenia 0570 00, tj. prawo do opłacania składek od preferencyjnej podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30 % minimalnego wynagrodzenia. Jednocześnie od lutego 2020r. odwołujący złożył dokumenty rozliczeniowe ZUS RCA/DRA z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 780 zł. Zgłoszenie wpłynęło 2 marca 2020r.

Dowód: okoliczności niesporne; dane (...).

W związku z powyższym w dniu 18 grudnia 2020r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Dowód: decyzja k. 22-26 w aktach organu rentowego

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powyżej przedstawiony stan faktyczny Sąd oparł na materiale dowodowym zgromadzonym w trakcie trwania postępowania administracyjnego. Okoliczności te w istocie były bezsporne, a jedynie strony wiązały z nimi odmienne stanowiska prawne. Przedmiotowy materiał Sąd uznał za rzetelny i wiarygodny. Tym samym brak jest – w ocenie Sądu - przesłanek by odmówić powołanym dokumentom przymiotu wiarygodności. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 i 2 k.p.c. pominął dowód z przesłuchania świadka I. P.. Świadek nie stawił się na wezwanie Sądu. Dodatkowo okoliczność, na jaką świadek miałby zostać przesłuchany była nieistotna dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Sąd pominął również dowód z przesłuchania stron uznając, że okoliczności faktyczne niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały dostatecznie wykazane za pomocą dowodów w postaci dokumentów, abstrahując od tego, że podobnie jak wspomniany wyżej świadek, również odwołujący nie stawił się na wezwanie Sądu.

Sąd zważył, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 497, dalej jako „ustawa systemowa”) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. W myśl art. 11 ust. 1 i 12 ust. 1 powołanej ustawy, osoby będące pracownikami podlegają również obowiązkowym ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Z kolei zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają również osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującym. Z mocy art. 11 ust. 2 powołanej ustawy, takie osoby podlegają ubezpieczeniu chorobowemu tylko dobrowolnie na swój wniosek. W myśl zaś art. 12 ust. 1 ustawy systemowej osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu.

Jak wynika z materiału dowodowego, który jak wskazano na wstępie, nie był między stronami postępowania sporny, J. K. należy do kręgu pracowników i osób prowadzących działalność gospodarczą, co oznacza, że w jego przypadku ma miejsce zbieg tytułów do podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Według art. 9 ust. 1 ustawy systemowej osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracownicy), 3, 7b, 10, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, otrzymywania stypendium doktoranckiego, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a. Ust. 1a. stanowi zaś, że ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a (czyli minimalnego wynagrodzenia), podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

Ponieważ podstawa wymiaru składek za J. K. z tytułu zatrudnienia pracowniczego jest wyższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, to z mocy prawa może on obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu zatrudnienia (stosunku pracy) i tak też podlegał, albowiem został zgłoszony do ubezpieczeń przez pracodawcę. Nie jest możliwe, aby równocześnie podlegał on obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W myśl przepisu art. 9 ust. 1 ustawy systemowej, może on podlegać ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu działalności tylko dobrowolnie. Jak słusznie wskazał organ rentowy, przepisy ustawy systemowej nie przewidują przepisów na postępowanie w „sytuacjach indywidualnych”, które - jak chciałby odwołujący - pozwoliłyby na odrębne traktowanie ubezpieczonych w sytuacjach zbiegu ubezpieczeń. Wobec powyższego słuszna jest zaskarżona decyzja, a argumenty dotyczące „wyjątkowości” sytuacji odwołującego nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia odwołania. Ustawa wyraźnie i kategorycznie określa obowiązki płatników i jak wspomniano wyżej - nie przewiduje żadnych ułatwień dla płatników będących osobami fizycznymi. W tym miejscu należy wskazać, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest powoływanie się na zasady współżycia społecznego, jako że prawo ubezpieczeń społecznych, w odróżnieniu od przepisów prawa pracy (art. 300 k.p.), nie zawiera normy o charakterze takiej klauzuli generalnej, ani też normy zezwalającej na stosowanie w zakresie nieuregulowanym przepisów kodeksu cywilnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 20.05.2010r., III AUa 3616/09, Lex nr 785483). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wykluczone jest stosowanie zasad współżycia społecznego. Przepisy z tego zakresu muszą być ściśle stosowane (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 27.03.2013r., III AUa 1173/12, Legalis nr 733342). Przepisy lub instytucje prawa cywilnego mogą być stosowane na gruncie ubezpieczeń społecznych tylko na podstawie wyraźnego przepisu prawa ubezpieczeń społecznych. Autonomiczność i odrębność przepisów prawa ubezpieczeń społecznych wobec przepisów prawa cywilnego sprawia, iż na gruncie stosunków ubezpieczenia społecznego dopuszcza się tylko na zasadzie wyjątku stosowanie wskazanych expressis verbis regulacji cywilistycznych. (wyrok Sądu Najwyższego z 21.10.2008r. II UK 71/08, Legalis nr 170518). Zarazem należy wskazać, że możliwe jest podleganie ubezpieczeniom społecznym z kilku tytułów w trybie dobrowolnym. Z mocy art. 14 ust. 1 ustawy systemowej, objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a.

Jak wynika z powyższych przepisów, J. K., aby dobrowolnie podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, winien złożyć stosowny wniosek do organu rentowego i opłacić należne składki.

Podsumowując, Sąd stwierdził, że zaskarżona decyzja jest prawidłowa i odpowiada prawu, a tym samym odwołanie jako nie zasługujące na uwzględnienie w myśl przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił, o czym orzeczono w sentencji wyroku.

SSO Katarzyna Augustyniak