Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Włocławku

UZASADNIENIE

Wnioskodawca S. S. wniósł o zniesienie współwłasności nieruchomości (o powierzchni 573 m ², położonej we W., ul. (...), dla której w Sądzie Rejonowym we Włocławku prowadzona jest księga wieczysta (...)) zabudowanej dwukondygnacyjnym budynkiem mieszkalnym nr (...), parterowym budynkiem mieszkalnym nr (...) („starym budynkiem mieszkalnym”, określonym w opinii biegłego M. B. jako „lokal nr (...)”) oraz dwoma murowanymi garażami (budynkami mieszkalnymi nr (...)) poprzez ustanowienie odrębnej własności lokali w budynku nr (...)
i przyznanie ich we wskazany sposób na rzecz jego i uczestniczki postępowania M. Ś. (współwłaścicielki przedmiotowej nieruchomości także w ½ części)
oraz o przyznanie uczestniczce starego budynku mieszkalnego z zasądzeniem odpowiedniej spłaty na rzecz wnioskodawcy względnie ustanowienie również w tym budynku odrębnej własności lokali na rzecz każdego z zainteresowanych.

Postanowieniem z 30 czerwca 2016r. Sąd Rejonowy we Włocławku zniósł współwłasność wspomnianej nieruchomości poprzez ustanowienie odrębnej własności
4 lokali w budynku dwukondygnacyjnym, przy czym lokale nr (...) położone na parterze przypadły M. Ś., a oznaczone numerami 3 i 4 (na 1 piętrze)
– wnioskodawcy (pkt 1 postanowienia). Przyznał także garaż murowany o powierzchni 19,22 m ² (budynek niemieszkalny nr (...)) oraz „garaż o powierzchni 18,10 m ², pomieszczenie gospodarcze o powierzchni 18,38 m ², pomieszczenie gospodarcze o powierzchni 13,36 m ² wyodrębnione do lokalu nr (...) na wyłączną własność uczestniczki M. Ś.” (pkt II), a na rzecz S. S. garaż murowany o powierzchni 18,10 m ² (budynek niemieszkalny nr (...)) oraz „pomieszczenie gospodarcze o powierzchni 12,38 m ², pomieszczenie gospodarcze o powierzchni 13,36 m ² przypisane do lokalu nr (...)” (pkt III). Orzekł także, że „wnioskodawca i uczestnicy postępowania” ponoszą koszty postępowania zgodnie ze swoim udziałem w sprawie (pkt IV).

Apelację od tego postanowienia wniósł wnioskodawca zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że na nieruchomości znajduje się pomieszczenie gospodarcze o powierzchni 18,38 m ², które przypadło uczestnice, gdy w rzeczywistości go nie ma. Ponadto zakwestionował sposób podziału wskutek przyznania tego samego pomieszczenia gospodarczego (o powierzchni 13,36 m ²) zarówno apelującemu jak i uczestniczce. Zarzucił również niezastosowanie przepisu art. 520 § 2 k.p.c. w sytuacji, gdy interesy współwłaścicieli były sprzeczne, co przemawiało za odstąpieniem od ogólnej zasady orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. Powołując się na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie M. Ś. jedynie garażu (budynku niemieszkalnego nr (...)), „a pozostałych części składowych nieruchomości określonych w punkcie II kwestionowanego postanowienia na rzecz S. S., z wyjątkiem budynku o pow. 18,38 m ², gdyż ten nie jest objęty przedmiotem tego postępowania” oraz o „szczegółowe rozliczenie kosztów postępowania,
w tym zasądzenie od uczestniczki na jego rzecz połowy opłaty od wniosku oraz od apelacji”.

Uczestniczka M. Ś. nie zajęła stanowiska odnośnie złożonego środka odwoławczego.

Niezależnie od apelacji wnioskodawca złożył wniosek o uzupełnienie postanowienia Sądu Rejonowego we Włocławku z 30 czerwca 2016 r. o orzeczenie odnośnie „starego budynku mieszkalnego” (budynku mieszkalnego nr (...)) oraz pozostawienia stronom nieruchomości gruntowej do wspólnego korzystania. Postanowieniem z 13 lipca 2016r. Sąd ten uzupełnił postanowienie z 30 czerwca 2016r. poprzez dodanie punktu, w którym pozostawił stronom do wspólnego korzystania „nieruchomość gruntową niezabudowaną położoną we W. przy ul. (...) indeks A, dla której Sąd Rejonowy
we W. VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą
o nr (...)” i oddalił wniosek w pozostałym zakresie. S. S. wniósł zażalenie w części oddalającej wniosek. Akta zarówno z apelacją jak i tym zażaleniem zostały przekazane Sądowi Okręgowemu we Włocławku. Sprawa w rep. „Ca” została zakreślona jako inaczej załatwiona wobec przedwczesnego przesłania apelacji (z uwagi na złożenie zażalenia na postanowienie w przedmiocie uzupełnienia orzeczenia), natomiast zażaleniu został nadany bieg. Postanowieniem z 29 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy we Włocławku uchylił orzeczenie w zaskarżonej części i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądu Rejonowemu we Włocławku.

W trakcie dalszego procedowania Sąd I instancji – uwzględniając stosowany wniosek wnioskodawcy – postanowieniem z 27 lutego 2019 r. sprostował swoje postanowienie
z 30 czerwca 2016 r. w ten sposób, że w punkcie II (drugim) wykreślił sformułowanie
„oraz garaż o powierzchni 18,10 m ², pomieszczenie gospodarcze o powierzchni 13,36 m ²”.
W 2020r. zainteresowani doprowadzili do zmiany charakteru dotychczasowego budynku mieszkalnego nr (...) na budynek gospodarczy. Wykonali też określone prace adaptacyjne,
w wyniku których zostały wyodrębnione w tym budynku dwa lokale (o powierzchni 19,62 m ² i 16,07 m ²). Prawomocnym postanowieniem z 5 sierpnia 2024 r. Sąd Rejonowy we Włocławku umorzył postępowanie w przedmiocie uzupełnienia postanowienia z 30 czerwca 2016 r.

W piśmie procesowym z 7 maja 2025 r. apelujący zmodyfikował swoje stanowisko
w ten sposób, że zarzucił nierozpoznanie istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 §
2 k.p.c.) poprzez brak wydania w przedmiocie zniesienia współwłasności orzeczenia co do całego jej przedmiotu, wskutek czego nie doszło do wyjścia stron ze współwłasności. Ponadto wskazał na naruszenie przepisów art. 617 k.p.c., 623 k.p.c. w zw. art. 211 k.c. oraz art. 3 ust. 3 i 5 ustawy z dnia 24 czerwca 1994r. o własności lokali poprzez ich niezastosowanie
i niedokonanie zniesienia współwłasności nieruchomości wspólnej tak, by doszło do całkowitego wyjścia ze współwłasności. Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zanegowanego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji oraz o rozstrzygnięcie o kosztach postępowania wg. norm przepisanych.

Uczestniczka postępowania przychyliła się do apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako w pełni uzasadniona skutkowała koniecznością uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu
we Włocławku.

Trafnie w szczególności skarżący zarzucił, że doszło do nierozpoznania istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), co ma miejsce – najogólniej mówiąc
– wówczas, gdy Sąd nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy bądź zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania uznając bezzasadnie, że nie jest to konieczne z uwagi
na istnienie przesłanek materialnoprawnych lub procesowych unicestwiających roszczenie (przykładowo postanowienia Sądu Najwyższego z 10 listopada 2016r. IV CZ 63/16 nie publ., LEX nr 2152402 i z 5 marca 2015r. V CZ 126/14 nie publ., LEX nr 1677147 oraz dalsze wskazywane w uzasadnieniach tych judykatów orzecznictwo). Przedmiotem niniejszej sprawy było zniesienie współwłasności nieruchomości zabudowanej – w chwili złożenia wniosku – dwoma budynkami mieszkalnymi (piętrowym i parterowym) oraz dwoma garażami. Wnioskodawca jednoznacznie przy tym wskazał, że domaga się przyznania starego budynku mieszkalnego (parterowego – obecnie posiadającego status budynku gospodarczego) uczestniczce względnie ustanowienia w nim odrębnej własności lokali i przyznanie ich
na rzecz każdego z zainteresowanych. W postanowieniu z 30 czerwca 2016r. Sąd a quo
w ogóle budynek ten pominął. Postępowanie o uzupełnienie tego postanowienia zostało prawomocnie umorzone. Zaistniała zatem sytuacja, gdy nie istnieje orzeczenie odnośnie przedmiotowego budynku. Skarżący w pełni zasadnie zatem utrzymuje, że kwestionowanym postanowieniem nie objęto całości przedmiotu postępowania. Należy przy tym mieć
na uwadze, że w przypadku fizycznego podziału nieruchomości poprzez ustanowienie odrębnej własności lokali zarówno przy wyodrębnieniu samodzielnych lokali mieszkalnych czy gospodarczych jak i uznaniu takich lokali za pomieszczenie przynależne zastosowanie znajdują odpowiednio przepisy art. 3 ust. 3 i 5 ustawy z dnia 24 czerwca 1994r. o własności lokali (tekst jedn.: Dz.U.2021.1048). Oznacza to, że nie można pominąć powierzchni użytkowej lokali w budynku parterowym (aktualnie gospodarczym) przy obliczeniu udziału właścicieli lokali mieszkalnych w nieruchomości wspólnej. W świetle powyższego trzeba zgodzić się z apelującym, że już choćby ze wskazanych przyczyn nie została rozpoznana istota sprawy.

Nierozpoznanie istoty sprawy ma miejsce także w razie dokonania przez Sąd
I instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby czynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej; respektowanie uprawnień stron wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego uzasadnia w takich wypadkach uchylenie orzeczenia (np. postanowienia Sądu Najwyższego
z 5 grudnia 2012r. I CZ 168/12 opubl. OSNC 2013/5/68 i z 8 marca 2017r. IV CZ 130/16 nie publ., LEX nr 2269094). Uchylenie wyroku (postanowienia co do istoty sprawy
w postępowaniu nieprocesowym) będzie zatem uzasadnione m.in. wtedy gdy Sąd I instancji nie zbada podstaw pozwu (wniosku), nie przeprowadzi w tym zakresie postępowania dowodowego i nie dokona wyczerpującej oceny materialnoprawnych przesłanek żądania
w ustalonym stanie faktycznym.

Z kolei na gruncie art. 386 § 4 k.p.c. ocenę, czy sprawa wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości należy odnieść do tych dowodów, które
dla rozpoznania sprawy miałyby zasadnicze znaczenie, zaś przeprowadzone dowody nie były istotne dla jej rozstrzygnięcia (postanowienie Sądu Najwyższego z 7 lutego 2019r.
II CZ 96/18 nie publ., LEX nr 2617946, wyroki Sądów Apelacyjnych: w K.
z 14 czerwca 2019r. I ACa 75/19 nie publ., LEX nr 2781505). Takiego charakteru dowody przeprowadzone przez Sąd a quo nie miały. Dowód z przesłuchania stron niczego do sprawy nie wniósł (wskazały one na sposób korzystania z budynków, co było bezsporne), a opinie biegłych z zaprojektowanym podziałem mają charakter specyficzny, gdyż zawsze przy zniesieniu współwłasności poprzez wyodrębnienie lokali są konieczne. Nie można też uznać oparcia orzeczenia przez Sąd meriti na twierdzeniach strony czy obu stron i faktach bezspornych za częściowe przeprowadzenie postępowania dowodowego, które będzie stanowić przeszkodę w uchyleniu tego orzeczenia w sytuacji konieczności przeprowadzenia dowodów mających kluczowe znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Przeprowadzenie takich dowodów przez Sąd II instancji i poczynienie na ich podstawie niezbędnych ustaleń faktycznych, a następnie dokonanie ich koniecznej i pełnej oceny prawnej pozbawiałoby
– o czym przed chwilą była mowa – uprawnień stron wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (tak też Sąd Najwyższy przykładowo
w postanowieniu z 7 lutego 2019r. II CZ 96/18 nie publ., LEX nr 2517946).

W chwili obecnej rozpoznawana sprawa znajduje się praktycznie w punkcie wyjścia. O ile stanowiska stron odnośnie wyodrębnienia lokali i sposób ich podziału w budynku mieszkalnym nr (...) nie uległy zmianie to nie wiadomo, jak przedstawiają się odnośnie budynku gospodarczego (dawnego lokalu mieszkalnego nr (...)). Nie jest jasne, jak kształtuje się obecna wartość nieruchomości (strony wskazywały ją zgodnie wg. stanu na 2016 rok). Trzeba
też mieć na uwadze, że dokonując zniesienia współwłasności Sąd ma obowiązek orzec
z urzędu o spłatach czy dopłatach, o ile strony się ich nie zrzekną. Niewykluczone,
że w związku z tym zaistnieje konieczność dopuszczenia dowodu z opinii biegłego.
Jeżeli doszłoby do zasądzenia wspomnianych spłat czy dopłat to niezbędne będzie ustalenie sytuacji materialnej stron pod kątem ich realnych możliwości płatniczych. Oprócz tego Sąd
I instancji będzie musiał wyjaśnić w ewentualnym uzasadnieniu sposób zniesienia współwłasności (komu i dlaczego przypadły te, a nie inne pomieszczenia) oraz wysokość udziałów w nieruchomości wspólnej, co również musi być poprzedzone odpowiednimi ustaleniami.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy we Włocławku na podstawie art. 386 §
4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Rejonowy we Włocławku uwzględni powyższe wskazówki Sądu odwoławczego. Wydając końcowe postanowienie zwróci też uwagę
na właściwą i staranną redakcję jego treści, diametralnie odbiegającą od tej w zaskarżonym postanowieniu.

O kosztach postępowania apelacyjnym zasądzono w myśl art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

SSO Barbara Baranowska SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Ewa Felińczak