Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Włocławku

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy we Włocławku oddalił powództwo (...) S.A. w W. o zapłatę kwoty 13 256, 83 zł (z bliżej wskazanymi odsetkami) przeciwko M. W. tytułem wykonania zobowiązania wekslowego, przy czym weksel własny pozwanego zabezpieczał zwrot należności z umowy pożyczki zawartej przez strony w dniu 25 października 2021 r. (pkt 1 zaskarżonego wyroku) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od tego wyroku wniósł powód zarzucając naruszenie zarówno przepisów prawa procesowego jak i materialnego. W ramach pierwszej grupy zarzutów wskazał na obrazę art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 353 ¹ kc („poprzez ustalenie nowej wartości kwoty pożyczki przy ustaleniu ziszczenia się przesłanek darmowego kredytu…”) oraz art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 720 kc (wskutek „braku zasądzenia na rzecz powoda kwoty wypłaconej pożyczki w wysokości 9000, 00 zł w wyniku oddalenia powództwa w całości podczas gdy pozwana dokonała wpłat na poczet umowy w wysokości 7084, 00 zł tym samym przy zastosowaniu oświadczenia o darmowym kredycie Sąd winien zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1916, 00 zł”). Obrazy przepisów prawnomaterialnych skarżący dopatrywał się w naruszeniu:

- art. 385 ¹ § 1 kc w zw. z art. 385 ² kc, art. 56 kc i art. 359 kc oraz 36a ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim wobec ich zastosowania mimo braku ku temu uzasadnionych podstaw i uznaniu abuzywności niektórych postanowień umownych, choć pozaodsetkowe koszty kredytu mieściły się w limicie wskazanym w ostatnim przywołanym przepisie

- art. 58 § 1 i 2 kc w zw. z art. 359 § 2 ¹ kc oraz art. 36a ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim wskutek nieuprawnionego uznania, że zapisy umowne w zakresie prowizji opłaty przygotowawczej i wynagrodzenia dla doradcy finansowego zmierzają do obejścia przepisów w zakresie odsetek maksymalnych

- art. 10 prawa wekslowego w zw. z art. 6 kc poprzez nieuprawnioną ingerencję w stosunek podstawowy i uznanie, że ciężar dowodu przy wekslu in blanco nie obarczał strony pozwanej

- art. 359 § 1 kc w zw. z pkt 4.1 i pkt 1.2 umowy pożyczki poprzez przyjęcie, że powodowi nie przysługiwały odsetki umowne i za opóźnienie w pełnej wysokości

- art. 720 kc poprzez „brak zasądzenia zwrotu pożyczki do wysokości kwoty nominalnej”

- art. 45 ust. 1 i 5 ustawy o kredycie konsumenckim w zw. z art. 61 kc wskutek wadliwego przyjęcia, że pozwany złożył skuteczne oświadczenie o kredycie darmowym i w konsekwencji bezpodstawne zastosowanie stosowanej sankcji

Powołując się na powyższe apelujący wniósł o zmianę kwestionowanego wyroku i zasądzenie całości dochodzonej kwoty przy uwzględnieniu kosztów procesu za obie instancje względem o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji „w innym składzie”.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu za drugą instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wobec braku uzasadnionych podstaw podlegała oddaleniu.

Przed przystąpieniem do oceny podniesionych w apelacji zarzutów niezbędne jest w pierwszej kolejności wskazanie, że ich konstrukcja – mimo że środek odwoławczy został sporządzony przez profesjonalnego pełnomocnika – jest częściowo wadliwa. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc nie ma nic wspólnego ze sferą ustaleń faktycznych (istota zarzutu naruszenia przywołanego przepisu oparta jest na założeniu, że na skutek wadliwej oceny dowodów – w tym także wobec naruszenia zasady wszechstronności przy jej formułowaniu – doszło do przyjęcia przez Sąd takiej wersji stanu faktycznego, która nie odpowiada rzeczywistości) i dotyczy w istocie oceny prawnomaterialnej poddanego pod osąd roszczenia. Wobec sformułowania zarzutów obrazy prawa materialnego analizowany zarzut należało potraktować jako ich uzupełnienie. Na marginesie wniosek apelacyjny o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji „w innym składzie” – wobec treści art. 396 § 2-4 oraz § 5 – również musi budzić duże zdziwienie.

Sąd Rejonowy we Włocławku dokonał prawidłowych i w pełni przydatnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy przyjął jako własne czyniąc je podstawą orzekania w postępowaniu apelacyjnym. Uzupełniająco Sąd odwoławczy ustalił – w oparciu o dokument w postaci zestawienia wypłat i wpłat, k. 63, którego wartość dowodowa nie była przez nikogo kwestionowana i nie budzi wątpliwości – że na dzień sporządzenia wypowiedzenia umowy (2.09.22) pozwany zapłacił łącznie kwotę 4084 zł, a w dniu 28.10.22 dodatkowo 3000 zł – razem 7084 zł.

Przechodząc do rozważenia podniesionych zarzutów apelacyjnych to niezasadny okazał się zarzut naruszenia art. 45 ust. 5 ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn.: Dz. U. 2024.1497 – dalej „ukk”). Nie sposób bowiem zgodzić się z forsowanym przez powoda stanowiskiem, że „wykonaniem umowy” w rozumieniu w/w przepisu jest dzień zawarcia umowy i przelania środków. Wprawdzie na tle rozumienia tego przepisu dochodzi do rozbieżności, to jednak Sąd Okręgowy we Włocławku w składzie rozpoznającym apelację – podobnie jak Sąd meriti - opowiada się za przeważającym w orzecznictwie zapatrywaniem (przykładowo wyroki Sądów Apelacyjnych: w P. z 27.04.2023 |I ACa 368/22 nie publ., LEX nr 3565303, w W. z 1.07.2019 I| ACa 118/18 nie publ., LEX nr 2706625 i w G. z 8.10.2021 I ACa 59/21 nie publ., LEX nr) że przez wykonanie umowy należy rozumieć sytuację, w której wypełniono wszystkie obowiązki w ramach stosunku kredytu konsumenckiego, w tym te powstające z mocy ustawy. Przemawiają za tym reguły wykładni językowej oraz ratio legis instytucji kredytu darmowego nakazujące przyjąć, że roczny termin prekluzyjny, o którym mowa w art. 45 ust. 5 ukk liczyć należy dopiero od wykonania umowy przez obie strony.

Nie sposób natomiast odmówić trafności zarzutowi obrazy art. 45 ust. 1 ukk, aczkolwiek nie z przyczyny wskazanej w środku odwoławczym. Sąd II instancji ma obowiązek właściwego zastosowania przepisów prawa materialnego, choćby błędy w tym zakresie nie zostałyby uwypuklone w apelacji. Sąd Rejonowy uznał, że zawarta jednocześnie z umową pożyczki umowa ubezpieczenia była usługą dodatkową w rozumieniu art. 5 pkt 6b ukk, a zatem powinna być uwzględniona w całkowitym koszcie kredytu (art. 30 ust. 1 pkt 10 ukk), co jednak nie miało miejsca i skutkowało skuteczością skorzystania przez pozwanego z sankcji kredytu darmowego. Stanowisko to było jednak w ocenie Sądu Okręgowego zbyt daleko idące. Aby – na potrzeby wykładni art. 5 pkt 6 ukk – uznać daną usługę za usługę dodatkową musi występować funkcjonalny (bezpośredni lub pośredni) związek między tą usługą a umową o kredyt konsumencki. Ponadto jeżeli kredytodawca oferuje konsumentowi możliwość zawarcia umowy o usługę dodatkową, ale decyzja w tej sprawie zależy od uznania konsumenta koszt takiej usługi nie jest elementem całkowitego kosztu kredytu. W świetle powyższego nie sposób przyjąć, by przedmiotowa umowa ubezpieczenia pozostawała w sygnalizowanym wyżej związku z umową o kredyt. To, że podmioty zawierające obie umowy reprezentowała ta sama osoba oraz niewielka różnica w kodach kreskowych obydwu umów, jak też to, że wpłaty z tytułu umowy ubezpieczenia miały wpływać na tożsamy rachunek pożyczkodawcy nie wystarcza dla przyjęcia istnienia wspomnianego związku. Okres trwania obydwu umów - aczkolwiek w przeważającej części się zazębia - to jednak całkowicie się nie pokrywa. Nawet jednak gdyby przyjąć występowanie sygnalizowanego związku to treść wnioskopolisy z 22.10.2022r. wskazuje na dobrowolność podjęcia decyzji o zawarciu umowy ubezpieczenia. Należy położyć duży nacisk na okoliczność, że twierdzenia pozwanego nie zostały poparte żadnymi innymi dowodami (w szczególności z jego zeznań). Wszystko to sprawia, że sankcja kredytu darmowego w rozpatrywanym przypadku nie powstała.

Trafność omówionego przed chwilą zarzutu nie przesądza jednak o zasadności apelacji. Chybiony był bowiem zarzut naruszenia art. 385 ¹ § 1 kc. Przede wszystkim najwyraźniej umknęło uwadze apelującego, że to, iż wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu nie przekracza maksymalnej ich wysokości przewidzianej w art. 36a ukk nie wyklucza badania, czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone (por. np. uchwały Sądu Najwyższego z 26.10.2021 III CZP 42/20 OSNC 2022/6/57 i z 27.10.2022r. III CZP 43/20 nie publ., LEX 3246823). Sąd I instancji dokonał wnikliwego takiego badania i słusznie uznał – z przyczyn szeroko wskazanych w uzasadnieniu kwestionowanego orzeczenia - abuzywność postanowień dotyczących prowizji i kosztów pośrednika. Argumenty przemawiające za tym stanowiskiem Sąd II instancji w pełni podziela i nie ma potrzeby ich powtarzania. Dodać jedynie można – czego nie trzeba szerzej uzasadniać – że już sama wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu w odniesieniu do całkowitej kwoty kredytu (96,2 %) przesądza o niedozwolonych w tym zakresie klauzulach umownych.

Wyeliminowanie abuzywnych postanowień umownych (co jest następstwem przewidzianym w art. 385 ¹ § 1 kc) sprawia, że pożyczkobiorca miał w rzeczywistości zapłacić na rzecz powoda kwotę 9340 zł (kapitał + opłata przygotowawcza) wraz z odsetkami. Przy uwzględnieniu umówionego oprocentowania oraz ilości równych rat oznacza to, że wynosiły one po 292,60 zł miesięcznie. Na dzień 2.09.2022r. pozwany powinien uiścić 2926 zł, a zapłacił 4084 zł. Nie zalegał więc z płatnościami, a tym samym brak było podstaw do wypowiedzenia umowy. Automatycznie skarżącemu nie przysługiwała dochodzona ochrona prawna. Ubocznie trzeba zaakcentować, że dochodził on należności będących konsekwencją wypowiedzenia umowy, a nie zapłaty poszczególnych wymagalnych rat. Sąd był związany tak zakreślonym żądaniem i uzasadniającym je okolicznościami faktycznymi (art. 321 § 1 kpc) i wobec tego nie mógł orzekać ponad żądanie.

Z podanych wyżej przyczyń apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie i podlegała oddaleniu (art. 385 kpc). Bezprzedmiotowe jest w tych warunkach odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacyjnych.

O kosztach procesu za drugą instancję rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 kpc. Pozwanemu jako wygrywającemu w całości sprawę w postępowaniu apelacyjnym przysługiwał zwrot wszystkich poniesionych kosztów, sprowadzających się do wynagrodzenia reprezentującego go radcy prawnego (1800 zł - § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – tekst jedn.: Dz. U. 2023.1935).

SSO Mariusz Nazdrowicz