Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Włocławku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 stycznia 2023r.

Sąd Okręgowy we Włocławku Sekcja Odwoławcza I Wydziału Cywilnego

w składzie:

Przewodniczący: Protokolant:

SSO Mariusz Nazdrowicz sekr. sąd. Ewelina Kosińska

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2022 r. we Włocławku

na rozprawie

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko N. W.

o ustanowienie rozdzielności majątkowej

na skutek apelacji obu stron
od wyroku Sądu Rejonowego w Radziejowie
z dnia 7 czerwca 2022 r., sygn. akt III RC 75/21

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

oddala powództwo;

zasądza od powoda M. W. na rzecz pozwanej N. W. kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

oddala apelację powoda;

zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 560 zł (pięćset sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

SSO Mariusz Nazdrowicz

Sygn. akt : I 1 Ca 355/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Radziejowie ustanowił z dniem 7 września 2020r. rozdzielność majątkową między powodem M. W. a pozwaną N. W. (pkt 1 wyroku), oddalił powództwo w pozostałej części (powód domagał się ustanowienia rozdzielności z dniem 1 lipca 2019r.) – pkt 2 i zniósł między stronami koszty procesu (pkt 3). W uzasadnieniu wskazał m.in., że od 7 września 2020r. strony pozostają w separacji (pozwana wyprowadziła się od męża). Konflikt między stronami w dalszym ciągu , co doprowadziło do złożenia przez N. W. pozwu rozwodowego (sprawa jest w toku). Zerwane zostały między małżonkami relacje ekonomiczne. Brak wzajemnego zainteresowania w zakresie gospodarowania dochodami i majątkiem wspólnym przy istniejącej separacji uzasadniał uwzględnienie powództwa (art. 52§1 kro). Dalsze utrzymywanie wspólności majątkowej (szczególnie w sytuacji, gdy między stronami toczy się sprawa rozwodowa, a więc niewątpliwie drażliwej) może prowadzić do zagrożenia
i ewidentnie zagraża naruszeniem wzajemnych interesów majątkowych stron. Brak było przy tym podstaw do ustanowienia rozdzielności przed datą wyprowadzenia się pozwanej. O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 100 kpc.

Apelacje od tego wyroku złożyły obie strony w zakresie niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia (powód kwestionował oddalenie powództwa w pozostałej części, a pozwana jego uwzględnienie). Powód zarzucił naruszenie prawa procesowego poprzez obrazę przepisu art. 233§1 kpc wskutek dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego oraz dokonanie bliżej wskazanych błędnych ustaleń faktycznych i domagał się zmiany wyroku poprzez ustanowienie rozdzielności z dniem 1 lipca 2019r. oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje. Pozwana natomiast zarzuciła obrazę zarówno przepisów prawa procesowego jak i materialnego. W ramach pierwszej grupy zarzutów wskazała na naruszenie przepisów art. 235 ²§5 kpc (poprzez bezpodstawne pominięcie wniosków dowodowych złożonych podczas rozprawy w dniu 24 maja 2022r.), art. 225 kpc w zw. z art. 236 kpc (z uwagi na nierozpoznanie wniosku o otwarcie rozprawy), art. 232 kpc w zw. z art. 6 kc (wskutek przyjęcia, że powód udowodnił zasadność dochodzonego roszczenia) oraz art. 233§1 kpc (poprzez dokonanie – ze wskazanym szczegółowo przyczyn - dowolnej oceny materiału dowodowego i zaniechania wszechstronnego rozważenia tego materiału). Obrazy przepisów prawnomaterialnych skarżąca dopatrywała się w błędnej wykładni i niewłaściwym zastosowaniu art. 52§1 i 2 kro, co skutkowało bezpodstawnym udzieleniem powodowi ochrony prawnej. Powołując się na powyższe pozwana wniosła o zmianę wyroku w punkcie 1 i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje względnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpatrzenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jako zasadna pociągnęła za sobą konieczność zmiany zaskarżonego wyroku w kierunku zgodnym z zawartym w niej wnioskiem apelacyjnymi, natomiast wniesiona przez powoda podlegała oddaleniu.

Przed przystąpieniem do dalszych rozważań niezbędne jest w pierwszej kolejności zasygnalizowanie, że niektóre zarzuty apelacyjne w obu środkach odwoławczych – mimo,
że sporządzone one zostały przez fachowych pełnomocników – nie zostały prawidłowo skonstruowane. Powód formułując zarzut błędnych ustaleń faktycznych przeoczył, że ustalenie stanu faktycznego jest tą częścią osądzenia sprawy, która opiera się na ocenie wiarygodności i mocy dowodów przy zastosowaniu różnych przepisów prawa procesowego. Stąd wadliwość podstawy faktycznej jest zawsze wynikiem uchybienia procesowego (najczęściej naruszenia art. 233§1 kpc). Inaczej mówiąc zarzut wadliwych ustaleń faktycznych (sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zgromadzonego materiału dowodowego) nie jest zarzutem samym w sobie, niejako osadzonym w próżni. Dopiero efektem uchybienia Sądu przepisom proceduralnym, wskazującym na związek przyczynowy między działaniem Sądu a treścią rozstrzygnięcia jest ewentualne wadliwe ustalenie stanu faktycznego. Zarzucane nieprawidłowości w tej sferze są więc następstwem (konsekwencją) wspomnianych uchybień procesowych. Ponieważ apelujący sformułował zarzut obrazy art. 233§1 kpc wymienione przez niego błędy w ustaleniach faktycznych należało w tej sytuacji potraktować jako uzupełnienie tego zarzutu i wskazanie skutków przywołanego uchybienia.

Z kolei zarzut pozwanej niesprostania przez powoda wykazania zasadności powództwa zawiera błędne powołanie art. 232 kpc w zw. z art. 6 kc, gdyż pierwszy z tych przepisów (w części do której nawiązuje skarżąca) kierowany jest do stron, a nie do Sądu, a drugi dotyczy określenia rozkładu ciężaru dowodów, którą to kwestię Sąd Rejonowy rozstrzygnął tak jak uważa strona pozwana. W istocie zatem apelująca w przedmiotowym zarzucie nawiązuje do art. 233§1 kpc, bowiem zarzut nieprawidłowego przyjęcia, że strona przeciwna wykazała swoje roszczenie lub twierdzenia polega na kwestionowaniu ustaleń Sądu dokonanych na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Niezależnie od powyższego to w obu apelacjach w znacznej części za pomocą zarzutu obrazy przepisu art. 233§1 kpc podważane są nie tyle ustalenia faktyczne, co dokonana na ich podstawie ocena prawna. Tego rodzaju zastrzeżenia oceniane być jednak muszą przez pryzmat dyspozycji przepisów prawa materialnego.

Sąd Rejonowy w Radziejowie dokonał przydatnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych. Wprawdzie w obu apelacjach podjęto próby częściowego ich podważenia to jednak nie przyniosły one – o czym za chwilę będzie mowa szerzej – oczekiwanych przez skarżących rezultatów. W tych warunkach ustalenia te Sąd odwoławczy przyjął jako własne, czyniąc je podstawą orzekania
w postępowaniu apelacyjnym. Dodatkowo Sąd Okręgowy ustalił – co było bezsporne w trakcie postępowania przed Sądami zarówno pierwszej jak i drugiej instancji – że po 7 września 2020r. strony były – tak jak do tej pory – współwłaścicielami trzech kont bankowych. W dniu 2 października 2020r. powód wykonał przelew ze wspólnego konta na kwotę 1 095 000zł. Nadal uzyskują one czynsz w kwocie 2500zł miesięcznie z tytułu wynajmu sklepu usytuowanego w T. przy ul. (...) (nieruchomość zabudowana tym lokalem użytkowym jest ich własnością w 1/6 części) i dzielą się nim po połowie. W skład ich majątku wspólnego wchodzą m.in. samochody osobowe M. (...) rok prod. 2009 i 2017. Ponadto w skład tego majątku wchodzą także oszczędności w kwocie ok. 1 mln zł. M. W. prowadzi działalność stomatologiczną w R.. Wykorzystuje w tym celu budynek wzniesiony na nieruchomości stanowiącej składnik jego majątku odrębnego (nabył ją przed zawarciem związku małżeńskiego). Działalność prowadzi w formie indywidualnej. Na nieruchomości położonej w C. (przekazanej mu darowizną od rodziców w czerwcu/lipcu 2020r.) pobudował dom mieszkalny o powierzchni ok. 260m ², który jest prawie ukończony.

Przechodząc do oceny zasadności zarzutów apelacyjnych to zasadą jest, że prawidłowość zastosowania czy wykładni prawa materialnego warunkowana jest koniecznością dokonania adekwatnych ustaleń faktycznych, stanowiących punkt wyjścia do prawnej oceny sporu. Z reguły więc w pierwszym rzędzie rozważania poświęcone podniesionym zarzutom należy rozpocząć od tych negujących prawidłowość sfery faktycznej sprawy, choć istnieją od niej wyjątki. Taki właśnie wystąpił w rozpatrywanym przypadku. Istota zarzutu obrazy przepisu art. 233§1 kpc oparta jest na założeniu, że na skutek wadliwej oceny dowodów (również wobec naruszenia zasady wszechstronności przy jej formułowaniu) doszło do przyjęcia przez Sąd takiej wersji stanu faktycznego, która nie odpowiada rzeczywistości. Z całą mocą trzeba jednak podkreślić, że do rozstrzygnięcia sprawy przydatne są tylko fakty mające dla niej istotne znaczenie (art. 227 kpc). O tym zaś jakie fakty są istotne decyduje przytoczona w pozwie podstawa faktyczna zgłoszonego żądania w powiązaniu z normą prawa materialnego stanowiącą podstawę prawną orzekania o tym żądaniu (wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2018r. I CSK 237/17 nie publ., LEX nr 2484726, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 września 2018r. V Aca 1368/17 nie publ., LEX nr 2736598). To przepisy prawa materialnego wyznaczają zakres koniecznych ustaleń faktycznych, które powinny być dokonane w sprawie. One też mają decydujące znaczenie dla oceny, czy określone fakty mają znaczenie dla orzeczenia.
W rozpatrywanej sprawie powód w pozwie wyraźnie wskazał na separację między stronami jako ważny powód w rozumieniu art. 52§1 kro uzasadniający zgłoszone żądanie. Zaznaczył także, że w tego rodzaju sprawach decydujące znaczenie mają jedynie kwestie czysto majątkowe i możliwość porozumienia małżonków w sprawach związanych z zarządem ich majątkiem. W orzecznictwie Sądu Najwyższego powszechnie przyjmuje się, że za jeden z ważnych powodów w rozumieniu przywołanego przepisu może być uznana separacja faktyczna małżonków, która zarazem uniemożliwia im lub znacznie utrudnia współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym (z bogatego orzecznictwa przykładowo wyroki Sądu Najwyższego z 29 stycznia 1997r. I CKU 66/96 nie publ., LEX nr 29696 i z 13 stycznia 2000r. II CKN 1070/98 nie publ., LEX nr 50872). Samo istnienie separacji faktycznej nie przesądza jednak o zasadności ustanowienia rozdzielności majątkowej, przy czym nie każda postać takiej separacji może stanowić ważny powód jej ustanowienia (postanowienie Sądu Najwyższego z 22 grudnia 2020r. III CSK 64/20 nie publ., LEX nr 3096714). Niejako podsumowania judykatury w tej kwestii dokonał Sąd Najwyższy w wyroku z 24 listopada 2017r. I CSK 118/17 nie publ., LEX nr 2435663 – a zapatrywanie to Sąd Okręgowy we Włocławku w składzie rozpoznającym apelacje w pełni podziela – wskazując na dodatkowe przesłanki w postaci :

długotrwałość separacji

trudności w zarządzaniu majątkiem wspólnym

poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków

W niniejszej sprawie separacja faktyczna między małżonkami W. jest relatywnie krótka, albowiem w momencie wyrokowania przez Sąd meriti wynosiła niecałe 2 lata, a obecnie niespełna
2 lata i 5 miesięcy. Nie sposób w tych warunkach uznać ją za długotrwałą. Powód nie wykazał jakichkolwiek trudności w zarządzaniu majątkiem wspólnym. Co najwyżej można uznać, że przedstawił swoje obawy odnośnie współdziałania w sprawowaniu tego zarządu, w żaden sposób ich jednak nie konkretyzując. Nie przywołał jakiegokolwiek przykładu obrazującego trudności w tym zakresie. Wprost przeciwnie – strony cały czas zgodnie w równych częściach czerpią zyski z czynszu za wynajem lokalu w T., co świadczy o ich zgodnym współdziałaniu. Niezależnie od tego wykładnie powyższego pojęcia nie może być oderwana od stosunków społeczno – gospodarczych, a zwłaszcza aktywności w sferze prowadzonej (przez oboje małżonków lub jednego z nich) działalności gospodarczej. Im wyższa aktywność gospodarcza małżonków i związany z tym poziom zamożności (a ten niewątpliwie jest w analizowanym przypadku duży) tym szersza powinna być im przypisana możliwość samodzielnego podejmowania czynności w odniesieniu do majątku wspólnego.

Jeżeli chodzi o poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków to jako przykłady wskazuje się na trwonienie majątku np. na gry hazardowe, używki czy hulaszczy tryb życia. W jakiś skrajnych, zupełnie wyjątkowych przypadkach może to być nawet podjęcie działalności gospodarczej, ale tylko takiej, która na pierwszy rzut oka z góry skazana jest na porażkę i może przynieść jedynie straty. Nie będzie nią natomiast działalność choćby obarczona wysokim ryzykiem, gdyż ryzyko jest immamentną cechą wszelkich przedsięwzięć gospodarczych. Pozwanej w tym kontekście nie sposób przypisać jakichkolwiek działań zagrażających interesowi majątkowemu swojego męża.
W szczególności działalność w zakresie agroturystyki trudno potraktować w podanych wyżej kategoriach.

Marginalnie można wspomnieć, że nawet samodzielnego (w sensie braku uzgodnienia ze współmałżonkiem) podjęcia działalności gospodarczej przez drugiego z małżonków nie można utożsamiać ze wspomnianym zagrożeniem. Niewątpliwie jest to akt nielojalności wobec partnera, ale doprawdy trudno zrównywać taką sytuację z trwonieniem majątku. W każdej przy tym działalności gospodarczej może dojść do nieprawidłowości, skutkujących negatywnymi konsekwencjami dla majątku wspólnego. W żadnym jednak razie nawet ich wystąpienie nie oznacza, by tylko z tej przyczyny automatycznie należało uwzględnić powództwo o ustalenie rozdzielności majątkowej. Skala tych nieprawidłowości musiałaby być tak duża, że praktycznie równałaby się trwonieniu majątku. Wspomniane zaś konsekwencje należałoby ocenić w porównaniu do wielkości majątku wspólnego, a więc znaczenie miałyby tylko takie, które zagrażałyby egzystencji rodziny. Pamiętać także trzeba, że skoro powód prowadzi działalność gospodarczą to również pozwana może mieć – na podobnej zasadzie jak sugerował – obawy co do jej właściwego wykonywania.

Paradoksalnie w zaistniałej sytuacji to działania powoda polegające na przelaniu olbrzymiej kwoty
ze wspólnego rachunku bankowego (ponad 1 mln zł) mogłyby być rozpatrywane jako godzące w interes majątkowy pozwanej. Jednakże gdy to on wystąpił z żądaniem ustalenia rozdzielności, któremu N. W. oponuje to z tego punktu widzenia fakt ten pozbawiony jest prawnego znaczenia.

Z poczynionych wyżej rozważań jednoznacznie wynika, że ustalenia Sądu Rejonowego
– uzupełnione przez Sąd odwoławczy – były prawidłowe i w pełni wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy. Zarzuty obrazy art. 233§1 kpc były całkowicie chybione. Żadne dalsze – sugerowane przez skarżących – ustalenia nie były konieczne. W szczególności nie miało tu znaczenia, które z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, co w toku postępowania o ustanowienie rozdzielności majątkowej nie podlega badaniu (wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 1997r. II CKN 96/96 nie publ., LEX nr 3223242).

Odnosząc się do zarzutów związanych z gromadzeniem materiału dowodowego wystarczy ograniczyć się do stwierdzenia, że nawet jeżeli wskazywane błędy wystąpiły (co do zasady może to rzutować
na prawidłowość poczynionych ustaleń faktycznych) to nie miało to wpływu na rozstrzygnięcie. Zarzuty te były więc bezprzedmiotowe.

Ze wskazanych powyżej przyczyn Sąd Okręgowy pominął dowód z wydruku sms-ów załączonych do pisma powoda z 2 listopada 2022r. oraz z dokumentów załączonych do jego pisma z 10 grudnia 2022r. Były one nieistotne dla rozstrzygnięcia (art. 235 ² pkt 2 kpc). Jednocześnie w części, w której dotyczyły okoliczności zaistniałych przed dniem zamknięcia rozprawy przez Sąd Rejonowy pozbawione były cechy nowości w rozumieniu art. 381 kpc. Można je było bowiem bez przeszkód powołać w postępowaniu przed Sądem I instancji.

Z dotychczasowych wywodów wynika również, że w pełni zasadny okazał się zarzut pozwanej obrazy przepisu art. 52 § 1 kro. Sąd I instancji uwzględnił powództwo mimo braku ku temu uzasadnionych podstaw. Dokonał on zbyt wąskiej wykładni pojęcia „ważnych” powodów, co skutkowało naruszeniem tego przepisu. Zostało to już wyżej obszernie wyjaśnione.

Dodatkowo można nadmienić, że w przedmiotowej sprawie ma miejsce dosyć specyficzna sytuacja
w postaci bardzo dużych dysproporcji w uzyskiwanych przez strony dochodach. Ustalenie Sądu a quo, że powód zarabia 50 000zł miesięcznie jest w pełni prawidłowe zważywszy, że nie potrafił on podać ich wysokości na rozprawie apelacyjnej (w tym przypadku jedynym racjonalnym tego wyjaśnieniem jest ogromna wysokość uzyskiwanych dochodów ,co rzeczywiście może utrudniać orientacje w tym zakresie; nie sposób przy tym przyjąć – co oczywiste – by ktoś z wykształceniem powoda, prowadzący od szeregu lat działalność gospodarczą nie zdawał sobie sprawy z wysokości dochodów tylko z uwagi na formę ich opodatkowania). Zarobki pozwanej są nieporównywalnie niższe. Sprawia to, że ustanowienie rozdzielności nastąpiłoby dla niej z wyraźną szkodą. Zaaprobowanie zaskarżonego rozstrzygnięcia doprowadziłoby również do tego, że jeżeli M. W. do budowy domu
w C. wykorzystał środki mogące być zaliczone do majątku wspólnego stron ( np. dochody z pracy) to po korzystnym dla niego orzeczeniu byłyby to środki z jego majątku osobistego, a tym samym pozwana nie mogłaby dochodzić roszczeń z tytułu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty współmałżonka (art. 45§1 kro). Także i to przemawiało zatem za oddaleniem powództwa.

Skuteczność zarzutu naruszenia art. 52§1 kro spowodowała, że bezprzedmiotowy był zarzut pozwanej obrazy art. 5 kc. Uwzględnienie zaś apelacji pozwanej sprawiło, że automatycznie oddaleniu podlegała apelacja powoda.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy we Włocławku orzekł na podstawie art. 385 kpc
(w odniesieniu do apelacji powoda) i art. 386§1 kpc (uwzględniając apelacje pozwanej).

Konsekwencją zmiany kwestionowanego wyroku była konieczność zmodyfikowania orzeczenia o kosztach procesu. Pozwana wygrała sprawę w całości, a zatem należał się jej zwrot wszystkich poniesionych kosztów (art. 98§1 kpc), sprowadzających się do wynagrodzenia reprezentującego ją pełnomocnika w osobie adwokata (720zł - §4 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych - Dz.U.2015.1800).

Na identycznej zasadzie rozstrzygnięto o kosztach postępowania apelacyjnego. Wobec wygrania sprawy w całości w instancji odwoławczej pozwanej przysługiwał zwrot wszystkich kosztów poniesionych w tym postępowaniu w postaci opłaty od apelacji (200zł) i wynagrodzenie adwokata (360zł - §4 ust. 1 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 1 w/w rozporządzenie) – łącznie 560zł

SSO Mariusz Nazdrowicz