Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Włocławku

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy we Włocławku w sprawie
o ustanowienie służebności drogi koniecznej z wniosku K. K. (1) z udziałem A.
i M. małż. K. (rodziców wnioskodawcy) oraz jego siostry A. K. (1) (odpowiednio poprzednich i aktualnych właścicieli nieruchomości objętej urządzoną w tym Sądzie księgę wieczystą (...), przez którą w całości – wg twierdzeń wniosku – miałaby przebiegać żądana służebność), a także L. K., K. K. (2), K. R., W. K., A. K. (2), D. K., M. S., J. G., M. K. (1), Z. K., K. M., J. K., K. K. (4), M. K. (2), H. K., R. O., A. K. (3), K. O., K. S. i I. P. (współwłaścicieli sąsiedniej nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...), nie posiadającej urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów) ustanowił wspomnianą służebność na obu przywołanych nieruchomościach (przebiegającej pasem gruntu w sposób oznaczony w opinii biegłego mgr inż. T. D. z dnia 25 stycznia 2016 r. – stanowiącej integralną część orzeczenia – jako wariant II kolorem brązowym). Jednocześnie tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności zasądził od K. K. (1) na rzecz uczestników postępowania kwoty bliżej wskazane w punkcie 2 postanowienia. Ponadto nakazał pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego we Włocławku kwotę 7628,69zł tytułem zwrotu wydatków tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa (pkt 3) i orzekł, że pozostałe koszty postępowania ponoszą wnioskodawca i uczestnicy zgodnie ze swoim udziałem w sprawie (pkt 4).

Apelację od tego postanowienia wniósł wnioskodawca zarzucając naruszenie zarówno prawa procesowego jak i materialnego. W ramach pierwszej grupy zarzutów wskazał obrazę przepisów
art. 233 w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie w zupełnie dowolny sposób oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Naruszenia przepisów prawnomaterialnych skarżący dopatrywał się w obrazie art. 145 § 2 k.c. (z uwagi na poprowadzenie drogi służebności w wariancie II w sytuacji, gdy wariant ten nie jest najmniej uciążliwy, a także wobec nieuwzględnienia, że potrzeba ustanowienia drogi koniecznej jest następstwem przeniesienia przez rodziców na jego rzecz własności części nieruchomości bez ustanowienia dostępu do drogi publicznej), art. 145 § 3 k.c. (wskutek nienależytego rozważenia interesu społeczno-gospodarczego i nieuwzględnienie faktu, że wariant I jest korzystniejszy dla wnioskodawcy) oraz art. 5 k.c. (poprzez jego niezastosowanie
i nieuwzględnienie przy wydaniu rozstrzygnięcia, że najpierw rodzice,
a później siostra A. w trakcie trwania postępowania dokonali nasadzeń i posadowili ogrodzenie na swojej nieruchomości, których likwidacja spowodowałaby wysokie koszty
a w ocenie Sądu Rejonowego uzasadniało niewyznaczenie służebności zgodnie z wariantem I, podczas gdy koszty te powinny wyłącznie obciążać A. K. (1)). Powołując się na powyższe apelujący wniósł o zmianę kwestionowanego postanowienia i ustanowienia służebności obciążającej wyłącznie nieruchomość (...) przy rozłożeniu płatności za ustanowienie tej służebności
na 6 równych rat w odstępach 4-miesięcznych od dnia uprawomocnienia się orzeczenia
oraz nieobciążenie go kosztami postępowania za obie instancje.

Uczestnicy postępowania: A. K. (4), M. K. (3), A. K. (1) oraz M. K. (4) wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania za drugą instancję.

Pozostali uczestnicy nie zajęli stanowiska odnośnie złożonego środka odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wobec braku uzasadnionych podstaw podlegała oddaleniu.

Sąd Rejonowy we Włocławku dokonał prawidłowych i w pełni przydatnych
do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych. I w prawdzie w apelacji została podjęta próba ich podważenia to jednak z przyczyn, o których za chwilę będzie mowa okazała się ona całkowicie bezskuteczna. W tych warunkach Sąd odwoławczy ustalenia te przyjął jako własne czyniąc
je podstawą orzekania w postępowaniu apelacyjnym. Na całkowitą aprobatę zasługiwały także rozważania dotyczące prawnomaterialnej oceny poddanego pod osąd roszczenia.

Wspomniana negacja ustaleń faktycznych sprowadzała się do przywołania treści przepisów „art. 233 w związku z art. 328 § 2 k.p.c.” oraz formuły „poprzez dokonanie oceny zgromadzonego materiału w ten sposób zupełnie dowolny”. Tak skonstruowany zarzut nie został w żaden sposób uzasadniony. W takiej sytuacji wystarczy ograniczyć się do stwierdzenia, że do żadnych uchybień
w zakresie rekonstrukcji stanu faktycznego nie doszło, a zarzut ten był całkowicie chybiony. Trzeba też zauważyć, że w istocie nie miał on żadnego związku z ustaleniami faktycznymi, których apelujący tak naprawdę w gruncie rzeczy nie kwestionował nie aprobując natomiast ich oceny prawnej. Tego rodzaju zastrzeżenia oceniane jednak być muszą przez pryzmat dyspozycji odpowiednich przepisów prawa materialnego.

Pozbawione słuszności okazały się również zarzuty obrazy przepisów prawnomaterialnych.

Uzasadnienie tych zarzutów jest enigmatyczne, a sprowadza się wyłącznie do przekonania skarżącego o konieczności uwzględnienia wariantu I, za czym miałaby przemawiać reguła wynikająca z art. 145 § 2 zdanie 2 k.c. Tymczasem w judykaturze jednolicie przyjmuje się
(z najnowszego orzecznictwa przykładowo postanowienia Sądu Najwyższego: z 11 czerwca 2024 r. II CSKP 1604/22 nie publ., LEX nr 3725465 i z 27 maja 2021 r. V CSKP 89/21 nie publ., LEX
nr 3316876 i dalsze wskazane w uzasadnieniach judykaty), że gdy brak dostępu do drogi publicznej jest następstwem czynności prawnej zasada, że ustanowienie służebności drogi koniecznej winno nastąpić po gruntach, które były przedmiotem tej czynności nie ma charakteru bezwzględnego.
Jest ona uwarunkowana możliwością wytyczenia drogi koniecznej przez grunty objęte podziałem, przy czym przeszkodą mogą być zarówno okoliczności „fizyczne” (ukształtowanie terenu, przeszkody natury geologicznej, wodnej, przyrodniczej) jak i nieracjonalność takiego przebiegu rozważaną
z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego. W zaskarżonym postanowieniu Sąd I instancji wyznaczył przebieg służebności zgodnie ze wskazaniami biegłego odwołując się do szeregu relewantnych kryteriów takich jak długość służebnego szlaku, respektowanie reguły, iż osoba ubiegająca się o ustanowienie drogi koniecznej powinna przede wszystkim wykorzystać istniejące możliwości dojazdu do drogi publicznej przez własne grunty (np. postanowienie Sądu Najwyższego
z 24 stycznia 2023 r. II CSKP 692/23 nie publ., LEX nr 3477300), brak konieczności wykonania prac przystosowawczych, wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności, stopień dolegliwości dla nieruchomości obciążonych. Wszystkie te czynniki zostały przy tym dokładnie przeanalizowane
i omówione. Nie sposób więc w żaden sposób uznać, by przyjęte przez Sąd a quo rozwiązanie – przy uwzględnieniu, że zawsze przysługuje mu pewna swoboda w zakresie wyboru alternatywnych opcji przebiegu drogi koniecznej – pozbawione było racjonalnych i uzasadnionych podstaw. Dodać tylko można, że argument o braku zgody współwłaścicieli działki nr (...) na obciążenie ich nieruchomości służebnością na etapie postępowania apelacyjnego odpadł, gdyż nie tylko nikt z nich nie zaskarżył przedmiotowego postanowienia i nie wniósł o uwzględnienie apelacji, a nawet uczestniczka M. K. (2) – dotychczas optująca za wariantem I – zmieniła stanowisko przechylając się do wyboru Sądu meriti. W tych warunkach podjęta przez skarżącego polemika z tym zapatrywaniem
- a właściwie jej próba – nie mogła przynieść oczekiwanego przez niego skutku.

Za chybione należało także uznać odwołanie się przez skarżącego do celowości zastosowania art. 5 k.c. Przestrzeganie zasad współżycia społecznego obowiązuje wprawdzie w każdej sytuacji, jednakże korzystanie z klauzuli generalnej z art. 5 k.c. nie można wyprzedzać ani zastępować stosowania przepisów prawnomaterialnych odnosząc się do określonego stosunku prawnego. Oczywiście, w konkretnych okolicznościach może się okazać, że wynikająca z tych przepisów niekorzystna sytuacja jest następstwem nie dającej się zaaprobować z punktu widzenia poczucia sprawiedliwości postawy strony przeciwnej. Jednak o przebiegu drogi koniecznej powinny przede wszystkim decydować przesłanki określone w art. 145 k.c. Jest przy tym też rzeczą oczywistą,
że wybór przebiegu służebności drogi koniecznej nie może służyć zrekompensowaniu jakiejś doznanej w przeszłości domniemanej krzywdy jak też w szerzej wpisywać się w rodzinne konflikty.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy we Włocławku na podstawie
art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. Interesy uczestników postępowania w sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej
są generalnie sprzeczne, a już zwłaszcza na etapie postępowania apelacyjnego, gdy znają oni treść zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia i motywy, jakie legły u podstaw jego wydania. Dlatego Sąd odwoławczy uznał, że zachodzi podstawa do obciążenia wnioskodawców całością kosztów postepowania poniesionych przez uczestników A. i M. małż. K. oraz A. K. (1) (działających przez tego samego radcę prawnego), a także M. K. (2)
– sprowadzających się do wynagrodzenia należnego reprezentujących ich fachowych pełnomocników [po 240zł solidarnie na rzecz rodziców wnioskodawcy i jego siostry oraz 240zł na rzecz M. K. (2) – odpowiednio § 5 pkt 2 zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz.U.2023.1935) oraz § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn.: Dz.U.2023.1964)]

SSO Mariusz Nazdrowicz