Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Włocławku

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Radziejowie zasądził od pozwanego K. K. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 3843 zł (z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych począwszy od 17 marca 2023r. do dnia zapłaty) tytułem zwrotu pożyczki (pkt 1 wyroku), oddalił dalej idące powództwo (pkt 2) i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1594,23zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3).

Apelacje od tego wyroku wniosły obie strony. Zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo powód zarzucił naruszenie zarówno prawa procesowego jak i materialnego.
W ramach pierwszej grupy zarzutów wskazał na obrazę przepis art. 327 ^{( 1)} § 1 pkt 1 kpc (wskutek braku wyjaśnienia przyczyn oddalenia powództwa). Naruszenia prawa materialnego skarżący ten dopatrywał się w błędnej wykładni i zastosowaniu przepisów art. 385 ^{( 1)} § 1 kc
w zw. z art. 36a ust. 2 z ustawy 12 maja 2011 o kredycie konsumenckim (tekst jedn. : Dz. U. 2024.1497 – dalej : ,,ukk’’) oraz art. 385 ^{( 1)} § 4 kc w zw. z art. 385 ^{( 1)} § 3 i 1 kc (wobec błędnego przyjęcia, że postanowienia umowy zawierają klauzule abuzywne), art. 58 § 1 i 2 kc w zw.
z art. 359 § 21 kc i art. 36a ukk (poprzez nieuprawnione uznanie, że zapisy w umowie odnośnie prowizji i opłaty przygotowawczej zmierzają do obejścia prawa w zakresie odsetek maksymalnych) i art. 353 ^{( 1)} kc w zw. z art. 359 § 1 kc oraz art. 65 kc w zw. z pkt 1. 2. umowy pożyczki poprzez zasądzenie zaniżonym odsetek umownych. Niezależnie od tego powód powołał zarzut błędu w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że w łączącej strony umowie przewidziana została opłata za prowizję i (...) w łącznej wysokości 6300zł, gdy w rzeczywistości umowa wynagrodzenia za (...) nie przewidywała. Powołując się na powyższe (...) wzniósł o zmianę kwestionowanego wyroku
i zasądzenie dodatkowo kwoty 11900,20zł z odsetkami od 17 marca 2023r. do dnia zapłaty przy uwzględnieniu kosztów procesu za obie instancje.

Pozwany w swojej apelacji zarzucił przede wszystkim obrazę przepisu art. 58 § 1 kc (poprzez przyjęcie, że umowa jest ważna, gdy w nieprawomocnym wyroku Sąd karny nałożył na niego obowiązek naprawienia szkody, przez co istnieje już tytuł egzekucyjny i powód nie ma interesu w uzyskaniu drugiego. Ponadto wskazał na obrazę szeregu przepisów ukk i kodeksu cywilnego, co skutkowało niewłaściwym uznaniem, że dopuszczalne jest oprocentowanie pozaodsetkowych kosztów kredytu i uznaniem bezskuteczności oświadczenia o kredycie darmowym, a także art. 385 ¹ i 385 ² kc w zw. z art. 36a i 3 ukk wobec przyjęcia, że opłata przygotowana jest należna do wysokości poniesionych kosztów. Wskazał również na określone błędy w ustaleniach faktycznych i wystąpienie nowych faktów i dowodów. W konsekwencji skarżący ten wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powoda pozwany wzniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania za drugą instancję. W piśmie procesowym z 7 października 2024r. powód – wobec dokonanej zapłaty - cofnął pozew odnośnie kwoty 5393zł ze zrzeczeniem się roszczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie, natomiast powoda wobec braku uzasadnionych podstaw podlegała oddaleniu.

Sąd I Instancji dokonał prawidłowych i w pełni przydatnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych. Wprawdzie w świetle literalnego brzmienia zarzutów sformułowanych przez obu skarżących zostały one zanegowane, ale bliższa analiza tych zarzutów wskazuje, że w istocie nie miały one związku z ustaleniami faktycznymi,
a apelujący nie aprobowali ich oceny prawnej. Tego rodzaju zastrzeżenia oceniane jednak być muszą przez pryzmat odpowiednich przepisów prawa materialnego. Skoro w apelacjach podniesiono jednocześnie zarzuty obrazy tych ostatnich to wspomniane zarzuty należało potraktować jako ich uzupełnienie. W tej sytuacji Sąd odwoławczy ustalenia te przyjął
jako własne czyniąc je podstawą orzekania w postępowaniu apelacyjnym. Dodatkowo Sąd Okręgowy ustalił - co było bezsporne - że wyrok Sądu Rejonowego w Radziejowie z dnia
2 lutego 2024r. II K 152/23 K. K. został uznany za winnego występku z art. 286 § 1 kk (poprzez doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez (...) S.A. z siedzibą w W. wskutek udzielenia przedmiotowej pożyczki) i wymierzono
mu karę grzywny. Jednocześnie w punkcie 2 w/w wyroku Sąd zobowiązywał oskarżonego do częściowego naprawienia szkody poprzez zapłatę pokrzywdzonemu kwoty 2993 zł. Wyrokiem z 2 grudnia 2024r. w sprawie II 1 Ka 205/24 Sąd Okręgowy
we Włocławku uchylił punkt 2 wspomnianego wyroku Sądu I instancji utrzymując go w mocy w pozostałej części.

Przed przystąpieniem do dalszych rozważań konieczne jest wskazanie, że powód dochodził wykonania zobowiązania (art. 353 § 1 kc) z tytułu łączącej strony umowy pożyczki (art. 720 § 1 kc) z dnia 13 czerwca 2022r., a konkretnie żądał zapłaty całej pozostałej
do zwrotu kwoty w związku z postawieniem reszty niespłaconej pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności powołując się na wygaśnięcie stosunku prawnego w związku z dokonaniem wypowiedzenia umowy. Przy tak zakreślonej podstawie faktycznej powództwa, który Sąd jest związany (art. 321 § 1 kpc) spór powinien ogniskować się
- w sytuacji, gdy istnienie ważnego zobowiązania było bezsporne – wokół zasadności wypowiedzenia. W świetle przywołanego przepisu nie jest przy tym dopuszczalne zasądzenie od pożyczkobiorcy (kredytobiorcy) wymagalnych rat, gdy podstawą żądania powoda jest fakt wypowiedzenia umowy, które okazało się bezskuteczne (nieważne) – przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z 2 lipca 2021r. III CZP 39/20 nie publ., LEX nr 3248225, wyroki Sądów Apelacyjnych: w Krakowie z 9 kwietnia 2021r. I 1 ACa 1076/19 nie publ., LEX nr 3210085 i w Katowicach z 13 lutego 2020r. I ACa 240/19 nie publ., LEX nr 3025007 oraz wyroki Sądu Okręgowego we Włocławku z 3 listopada 2021r. I 1 Ca 143/21 nie publ., LEX nr 3321654 i z 16 grudnia 2022r. I 1 Ca 126/22 nie publ., LEX nr 3633385). Antycypując nieco dalsze wywody trzeba podkreślić, że Sąd Rejonowy powyższych reguł
nie uwzględnił, co doprowadziło do wydania wadliwego orzeczenia.

Najdalej idącym zarzutem był sformułowany w apelacji pozwanego zarzut nieważności umowy (art. 58 § 1 kc) z uwagi na nieprawomocny wyrok Sądu karnego zobowiązujący K. K. do naprawienia szkody, przez co miał istnieć tytuł egzekucyjny przesądzający o braku interesu powoda w uzyskaniu drugiego. Pomijając już inne kwestie (nieprawomocny wyrok Sądu karnego nie jest tytułem egzekucyjnym, a ponadto obowiązek naprawienia szkody został uchylony wyrokiem Sądu odwoławczego) to jest
on kompletnie niezrozumiały i rozpatrywać go można jedynie w kategoriach ewidentnego jurydycznego nieporozumienia, czego nie trzeba szerzej uzasadniać.

Przechodząc do zarzutów podniesionych przez powoda to koncentrują się one wokół kwestii uznania przez Sąd meriti abuzywności postanowień umowy z 13 czerwca 2022r. w części dotyczącej pozaodsetkowych kosztów pożyczki, a zwłaszcza prowizji w kwocie 6150zł. Zarzuty te generalnie są całkowicie chybione. Stanowisko Sądu Rejonowego było tutaj ze wszech miar prawidłowe za wyjątkiem opłaty przygotowawczej. Abuzywne
są bowiem postanowienia umowne obciążające pożyczkobiorcę nieuzasadnionymi kosztami pozaodsetkowymi (opłatami windykacyjnym, prowizjami, opłatami operacyjnymi
czy nadmiernym ubezpieczeniem) o wysokości podobnej do udzielonej pożyczki. Inaczej mówiąc już sama wysokość tych kosztów równa lub zbliżona do kwoty pożyczki ma charakter niedozwolonego postanowienia umownego w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc i zbędne są tutaj jakieś dalsze analizy (vide przykładowo wyrok Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 27 listopada 2023r. I 1 Ca 171/23 nie publ., Lex nr 3712939). Jest przy tym rzeczą oczywistą – wbrew sugestiom pożyczkodawcy – że postanowienia dotyczące pozaodsetkowych kosztów pożyczki nie były w tym przypadku indywidualnie uzgadniane, a zatem przywołany przepis w pełni znajdował zastosowanie w odniesieniu do prowizji. Nie sposób natomiast uznać za abuzywne postanowienie dotyczące opłaty przygotowawczej w kwocie 150zł. Możliwość pobierania takich opłat jest przewidziana w przepisach, a jej wysokość była utrzymana w rozsądnych granicach. Sankcja przewidziana w przywołanym przepisie nie dotyczyła więc przedmiotowej opłaty.

Zasadnie przyjmując abuzywność prowizji Sąd meriti nie wyciągnął z tego jednak właściwych konsekwencji. Niezbędne było przecież rozważenie, czy zaistniały podstawy do wypowiedzenia umowy wobec zalegania przez pozwanego z płatnością obciążających go rat. Wymagało to obliczenia właściwej ich wysokości i porównania z dokonanymi wpłatami przy uwzględnieniu, że pożyczkobiorca powinien zwrócić pożyczkodawcy kwotę 6300 zł tytułem kapitału, 150zł opłaty przygotowawczej i odsetki kapitałowe (całkowicie w tym momencie abstrahując od tego, czy w ogóle dopuszczalne jest oprocentowanie pozaodsetkowych kosztów kredytu) w kwocie 2046,28zł – łącznie 8496,28zł. W takim przypadku (przyjmując – zgodnie z umową – równą wysokość rat) miesięczna rata powinna wynosić 236 zł. Skoro K. K. do 23 października zapłacił 924zł to tym samym zapłacił 3 pełne raty za okres 23 lipca – 23 września 2022r. i niemalże całą ratę (232 zł) za październik 2022r. i nie zalegał z płatnościami za 3 pierwsze miesiące obowiązywania umowy. Nie było więc podstaw do wzywania go pismem z 24 października 2022r. o zapłatę 2 rzekomo zaległych rat. Na ten moment zalegał on bowiem z zapłatą kwoty 4 zł, a więc nie było to opóźnienie – jak o tym jest mowa w ust. 7.1 umowy – w płatności kwoty równej jednej racie. Na chwilę sporządzenia wypowiedzenia (22 listopada 2022r.) pożyczkobiorca również nie zalegał z płatnością jednej raty, skoro nie nadszedł jeszcze termin jej uiszczenia (oznaczony na 23 listopada 2022r.). Co jeszcze ważniejsze – nawet gdyby stosowana zaległość się pojawiła to skuteczne wypowiedzenie musiałoby zostać poprzedzone wezwaniem do zapłaty w myśl wskazanego postanowienia umowy. W całokształcie okoliczności wspomniane wypowiedzenie pozbawione było prawnej skuteczności i nie doszło do rozwiązania łączącego strony stosunku zobowiązaniowego, który nadal – do 23 czerwca 2025r. – obowiązuje. Jak już była mowa wcześniej nie istniały też podstawy do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda jakichkolwiek wymagalnych już rat.

Z powyższego wynika, że apelacja powoda nie mogła przynieść oczekiwanego przez niego skutku. Zasadny natomiast okazał się środek odwoławczy pozwanego, choć nie jest konieczne odnoszenie się do poszczególnych zarzutów, gdyż byłoby to bezprzedmiotowe.

Wobec tego, że powód na etapie postępowania apelacyjnego cofnął w pewnej części pozew ze zrzeczeniem się roszczenia Sąd Okręgowy we Włocławku na podstawie art. 386 § 3 kpc w zw. z art. 355 § 1 kpc i art. 391 § 1 kpc uchylił w tym zakresie zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie. W pozostałej części w oparciu o przepis art. 386 § 1 kpc zmienił go i oddalił powództwo.

Powyższe automatycznie skutkowało koniecznością zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu za pierwszą instancję. Pozwany wygrał sprawę w całości, a zatem należał mu się zwrot wszystkich poniesionych kosztów (art. 98 § 1 kpc), sprowadzających się do wynagrodzenia reprezentującego go radcy prawnego (3600zł - § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – tekst jedn. : Dz. U. 2023.1935). Jeżeli chodzi o postępowanie apelacyjne to pozwany również wygrał je w całości, a zatem zasada odpowiedzialności za wyrok sprawy także tutaj miała zastosowanie. Ponieważ w sprawie zostały wniesione apelacje obu stron wartość przedmiotu zaskarżenia to suma zakresu zaskarżenia każdej z nich (11901zł + 3843zł = 15744zł) i od tej kwoty należało obliczyć wysokość wynagrodzenia radcy prawnego działającego w imieniu pozwanego, skoro ten wygrał obie apelacje. Wysokość ta wyrażała się kwotą 1800 zł (§ 2 pkt. 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 w/w rozporządzenia). Do tego dochodzi kwota 200 zł opłaty od apelacji, co razem daje 2000 zł.

SSO Mariusz Nazdrowicz