Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Włocławku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lipca 2020 r.

Sąd Okręgowy we Włocławku Sekcja Odwoławcza I Wydziału Cywilnego

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Mariusz Nazdrowicz
Sędziowie:	SO Barbara Baranowska SO Aneta Sudomir - Koc
Protokolant:	st. sekr. sądowy Małgorzata Dybowska-Pyrek

po rozpoznaniu w dniu 2 lipca 2020 r. we Włocławku

na rozprawie

sprawy z powództwa D. W.

przeciwko małoletnim N. W. i A. W. reprezentowanym przez matkę S. W.

o obniżenie alimentów

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego we Włocławku

z dnia 13 listopada 2019 roku, sygn. akt III RC 352/19

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  oddala powództwo;

2.  obciąża Skarb Państwa kosztami sądowymi, od uiszczenia których zwolniony był powód;

II.  zasądza od powoda na rzecz każdej z pozwanych kwoty po 675 (sześćset siedemdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję;

III.  nakazuje pobrać od powoda D. W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego we Włocławku kwotę 400 (czterysta) złotych tytułem kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym, od uiszczenia których zwolnione były pozwane.

SSO Barbara Baranowska SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Aneta Sudomir - Koc

Sygn. akt I 1 Ca 36/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy we Włocławku obniżył z dniem

9 lipca 2019 roku obowiązek alimentacyjny powoda D. W. wobec pozwanych małoletnich N. W. i A. W. z kwot po 800 zł miesięcznie (zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia

31 stycznia 2018 roku, sygn. akt I C 254/18 i zmienionych wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 listopada 2018 roku, sygn. akt V ACa 370/18) do kwot po 500 zł miesięcznie na rzecz każdej z uprawnionych. Ponadto „przejął na rachunek Skarbu Państwa” koszty postępowania ,, w zakresie opłaty’’ oraz nie obciążył pozwanych kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez powoda. W uzasadnieniu m.in. wskazał, że od czasu wydania poprzedniego wyroku uległy zmianie stosunki w rozumieniu art. 138 kro, gdyż przy takich samych potrzebach małoletnich doszło do zmniejszenia zarobków zobowiązanego, co uzasadnia obniżenie alimentów we wskazanych rozmiarach.

Apelacje od tego wyroku wniosły pozwane zarzucając obrazę przepisu art. 233 kpc wskutek przyjęcia, że powód udowodnił, iż zmniejszenie jego zarobków wynika z przyczyn od niego niezależnych oraz błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, że nastąpiła istotna zmiana możliwości zarobkowych i sytuacji finansowej powoda skutkująca zmniejszeniem obowiązku alimentacyjnego, podczas gdy właściwa ocena zgromadzonego materiału dowodowego wskazuje, że nie zostały spełnione przesłanki określone w art. 138 kro, wobec czego przepis ten został wadliwie zastosowany.

Powołując się na powyższe skarżące wniosły o zmianę kwestionowanego wyroku i oddalenie powództwa w całości ewentualnie poprzez zmniejszenie obowiązku alimentacyjnego do kwot po 700 zł miesięcznie na rzecz każdej z nich oraz o zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za postępowanie apelacyjne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skutkowała koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku

i oddaleniem powództwa, aczkolwiek nie z przyczyn w niej wskazanych.

Przed przystąpieniem do dalszych rozważań niezbędne jest

w pierwszej kolejności zwrócenie uwagi na treść podniesionych zarzutów apelacyjnych, których konstrukcja – mimo że środek odwoławczy sporządzony został przez profesjonalistę – jest częściowo wadliwa. Pomijając już to, że błąd w ustaleniach faktycznych nie jest zarzutem samym w sobie, niejako osadzonym w próżni, gdyż wadliwość podstawy faktycznej jest zawsze wynikiem uchybienia procesowego (najczęściej naruszenia art. 233 § 1 kpc) to niezastosowanie konkretnego przepisu prawa materialnego ( w tym przypadku art. 138 kro) w żadnym razie nie może być utożsamiane z takim błędem. W ten sposób dochodzi przecież do obrazy przepisów prawnomaterialnych, co powinno znaleźć wyraz w odpowiednio skonstruowanym zarzucie naruszenia znajdującego zastosowanie w sprawie przepisu tego prawa.

Sąd I instancji dokonał przydatnych do rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych, które Sąd odwoławczy przyjął jako własne czyniąc je podstawą orzekania w postępowaniu apelacyjnym . Na na rozprawie w dniu 2 lipca 2020 roku – z uwagi na upływ czasu od wydania wyroku prze Sąd meriti – dopuścił dowód z uzupełniającego przesłuchania stron na okoliczność ich sytuacji majątkowej, jednakże z dowodu tego wynikało, że stan faktyczny nie uległ istotnym zmianom. Jednocześnie jednak uznał, że dla przejrzystości dalszego wywodu niezbędne jest uporządkowanie i uzupełnienie części stanu faktycznego w poniższym zakresie:

Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2018 roku w sprawie sygn. akt

I C 254/18 Sąd Okręgowy we Włocławku rozwiązał małżeństwo D. W.

z S. W. przez rozwód bez orzekania o winie. W punkcie 4 (czwartym) wyroku zasądził od powoda na rzecz córek N. W. (mającej wówczas ukończone 15 lat) i A. W. ( ukończone 12 lat ) alimenty w kwocie po 700 zł na rzecz każdej z uprawnionych. W chwili wydania tego wyroku zobowiązany pracował w firmie (...) w K. z wynagrodzeniem miesięcznym netto w kwocie około 5000 zł. Apelację od tego wyroku ( która wpłynęła 23 marca 2018 roku) wniosła tylko pozwana zaskarżając wyrok w zakresie pominięcia roszczenia ponad kwotę 700 zł na każdą z córek i domagała się zasądzenia alimentów w wysokości po 800 zł miesięcznie. W odpowiedzi na apelację (złożoną 8 listopada 2018 roku) powód wnosząc o jej oddalenie podkreślił, że stracił dotychczasową pracę i początkowo od czerwca 2018 roku świadczył ją w (...) Sp. z o.o. w K. (która jest następcą prawnym – wskutek sprzedaży – firmy (...)) w oparciu o umowę zlecenia, a następnie od 1 października 2018 roku na podstawie umowy o pracę. Jego zarobki netto miesięcznie do września 2018 roku wynosiły 1641,11 zł, a od października 2500 zł miesięcznie brutto. Do odpowiedzi na apelację dołączył dokumenty obrazujące te okoliczności. Sygnalizował także, że alimenty w łącznej wysokości 1400 zł przy jego aktualnych dochodach powodują, że trudno jest mu zaspokoić własne potrzeby życiowe. Wyrokiem z dnia 20 listopada 2018 roku, sygn. akt VACa 370/18 Sąd Apelacyjny w Gdańsku podwyższył alimenty do kwot po 800 zł na każdą z uprawnionych. W uzasadnieniu podkreślił, że nie przyjął – z uwagi na kwalifikacje zawodowe zobowiązanego - by uzyskiwane przez niego dochody były zgodne z rzeczywistością. Ponadto nie wyjaśnił on, z jakich przyczyn zmienił pracę na gorzej płatną. Oprócz tego pozwany ma realnie duże możliwości zarobkowe i powinien poszukiwać lepiej płatnego zatrudnienia wykorzystując swoje wyksztalcenie i wspomniane kwalifikacje lub tez poszukiwać dodatkowych źródeł dochodów.

Powyższych dodatkowych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy sygn. I C 254/18, których wartość dowodowa nie budzi wątpliwości.

Przechodząc do oceny zasadności apelacji należy zaakcentować, że Sąd II instancji jest – zgodnie z art. 378 kpc – Sądem merytorycznym, co oznacza m.in., że w pełnym zakresie ocenia prawidłowość zastosowania w sprawie prawa materialnego. Nakłada to na niego obowiązek rozpoznania wszystkich prawnomaterialnycvh aspektów sprawy, niezależnie od przedstawionych zarzutów. Powinien w związku z tym naprawić wszystkie stwierdzone naruszenia prawa materialnego bez względu na to, czy powoływał się na nie skarżący. Wiążą go bowiem jedynie zarzuty dotyczące obrazy prawa procesowego (uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego – zasada prawna z dnia 21 stycznia 2008 roku III CZP 49/07 OSNC 2008/6/55). W niniejszej sprawie wystąpiła taka właśnie sytuacja, gdyż Sąd meriti niewłaściwie zastosował przepis art. 138 kro, jakkolwiek z innych powodów niż sugerowali go apelujący.

Zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 kro jest zmianą okoliczności, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego. Ustalenie wystąpienia „zmiany stosunków” oraz jej wpływu na wysokość świadczeń alimentacyjnych wymaga – najogólniej mówiąc – porównania stanu istniejącego

w chwili orzekania o alimentach ze stanem istniejącym w czasie rozpoznawania powództwa wytoczonego na podstawie przywołanego przepisu. Sąd a quo prawidłowo wskazał na powyższe wymogi podkreślając, że wspomniana zmiana musi zaistnieć po wydaniu wyroku ustalającego wysokość alimentów. Jednakże na tle sytuacji faktycznej zaistniałej w rozpatrywanej sprawie niezbędna jest w tym kontekście pogłębiona jej analiza, której jednak zabrakło. Niewystarczające jest tu bowiem przywołanie ustaleń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku dokonanych w sprawie sygn. VACa 370/18 i przedstawienie postępowania przed tym Sądem, a następnie ograniczenie się do konstatacji, że Sąd ustaleń tych nie podważa, ale – po zbadaniu obecnych zarobków stron i ich możliwości w tym zakresie oraz potrzeb – uznaje, że żądanie obniżenia alimentów od dnia wniesienia pozwu jest zasadne.

Przypomnienia w tym miejscu wymaga, że wyrok Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 31 stycznia 2018 roku został zmieniony na niekorzyść zobowiązanego do alimentacji wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

z dnia 20 listopada 2018 roku. Zarówno w orzecznictwie (np. wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 1999 roku I CKN 274/99 nie publ., LEX nr 327915) jak i w doktrynie (przykładowo: H.Haak, A. Haak - Trzuskawska: „Obowiązek alimentacyjny. Komentarz do art. 128 – 144 ^{( 1)} kro …”, C.H.Beck, Warszawa 2020,

s. 123, „Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz” pod red. K. Pietrzykowskiego. Legalis, teza 4 do art. 138 , „Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz” pod red.

A. Osajdy, teza 10 do art. 138kro ) zgodnie wskazuje się, że podstawą powództwa

z art. 138 kro może być tylko zmiana stosunków zaistniała po uprawomocnieniu się wyroku, którym zasądzono na rzecz osoby uprawnionej alimenty. Jeżeli - a tak przecież było w tym przypadku – wysokość alimentów została ostatecznie określona prze Sąd II instancji skutek rozpoznania apelacji to wyrokiem zasądzającym alimenty w powyższym rozumieniu jest wyrok Sądu odwoławczego. Doszło bowiem do merytorycznego rozpoznania przez niego sprawy ze wszystkimi tego konsekwencjami. Sąd II instancji – zgodnie z art., 382 kpc – orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oraz w postępowaniu apelacyjnym. Sądowi Apelacyjnemu w Gdańsku znana była zmiana sytuacji D. W. zaistniała po wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku z dnia 31 stycznia 2018 roku z przedłożonych w postępowaniu apelacyjnym dowodów. Ocenił on te dowody oraz w ich świetle możliwości zarobkowe zobowiązanego do alimentów w rezultacie uwzględnił apelację strony przeciwnej. Wbrew więc przekonaniu Sądu Rejonowego uwzględnienie w tych warunkach powództwa narusza zasadę wyrażoną w art. 365 § 1 kpc, iż orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i Sąd, który je wydał, lecz również także inne Sądy.

Z powyższego wynika, że pierwszym dniem, w którym omawiana zmiana mogła teoretycznie zaistnieć był następny dzień po uprawomocnieniu się (co nastąpiło w dniu 20 listopada 2018 roku) wyroku Sądu Apelacyjnego. Tymczasem powód odwoływał się do zmiany, która zaistniała przed tą datą. Wskutek podanych przed chwilą przyczyn nie mogło to przynieść zamierzonego przez niego skutku.

Brak przesłanki zmiany stosunków, o której mowa w art. 138 kro w porównaniu do sytuacji istniejącej w chwili uprawomocnienia się wyroku z dnia 20 listopada 2018 roku sprawił, że powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu, co skutkowało koniecznością zmiany (na podstawie art. 386 § 1 kpc) zaskarżonego wyroku. Zbędne jest przy tym w tych warunkach odnoszenie się do podniesionych zarzutów apelacyjnych.

Pozwane w postępowaniu przed Sądem I instancji nie poniosły żadnych kosztów, w związku z czym nie przysługiwał im ich zwrot. Natomiast wobec tego, że powód korzystał częściowo ze zwolnienia od kosztów sądowych (od opłaty od pozwu), a przegrał sprawę na podstawie art. 113 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. 2020.755 ) w zw. z art. 98 § 1 kpc należało obciążyć tymi kosztami Skarb Państwa.

O kosztach procesu za drugą instancję rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 kpc. Pozwanym jako wygrywającym sprawę w apelacji w całości należał się zwrot wszystkich poniesionych kosztów sprowadzających się do wynagrodzenia reprezentującego ich pełnomocnika w osobie adwokata. Po ich stronie występowało współuczestnictwo formalne, a to oznacza, że do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez takich współuczestników, a reprezentowanych przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym zalicza się jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika (uchwała Sądu Najwyższego z 10 lipca 2015 roku III CZP 29/15 OSNC 2016/6/69). Stawka minimalna przy wartości przedmiotu zaskarżenia 3600 zł wynosi 900 zł (§ 2 pkt 3

w zw. z § 4 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opat za czynności adwokackie – Dz.U.2015.1800 ze zm.). Ponieważ reprezentujący pozwanych adwokat nie prowadził sprawy przed Sądem

I instancji stawka minimalna za postępowania apelacyjne wynosiła 75% stawki minimalnej (§ 10 ust. 1 pkt. 1 w/w rozporządzenia), czyli 675 zł. Takie też kwoty na rzecz każdej z pozwanych zostały zasądzone w punkcie III wyroku tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

O kosztach sądowych w postępowaniu apelacyjnym w postaci opłat od apelacji, od uiszczenia których z ustawy zwolnione były pozwane rozstrzygnięto na podstawie

art. 113 § 1 uksc w zw. z art. 98 § 1 kpc. Skarb Państwa poniósł koszty wspomnianych opłat w kwocie po 200 zł (art. 13 ust. 1 pkt. 3 w zw. z art. 18 ust. 2 uksc) – łącznie 400 złotych. Powód przegrywający w całości postępowanie apelacyjne jest obowiązany na podstawie przywołanych przepisów zwrócić przedmiotowe koszty Skarbowi Państwa.

SSO Barbara Baranowska SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Aneta Sudomir-Koc